Wat is het capaciteitstarief en hoe wordt het berekend?

Het capaciteitstarief is een berekening voor je gebruik van het elektriciteitsnet, ook gekend als de ‘distributienetkosten’ of ‘nettarieven’. Een van de vier onderdelen van je energiefactuur. Dit nettarief werd begin 2023 in Vlaanderen geïntroduceerd door de Vlaamse Energieregulator. Heeft dit impact op jouw energiefactuur? Zo ja, welke? Een blik op de feiten.

Wat is het capaciteitstarief?

Al jaar en dag betaal je aan je distributienetbeheerder – Fluvius in Vlaanderen – een bijdrage voor je gebruik van het elektriciteitsnet. Die wordt zoals steeds doorgerekend via je energiefactuur. Op 1 januari 2023 veranderde de manier waarop die bijdrage wordt berekend: niet meer enkel op basis van je werkelijke verbruik, maar ook deels volgens het gemiddelde van je verbruikspieken.

Het doel? Overbelasting van het elektriciteitsnet vermijden in het kader van de gezamenlijke transitie naar groenere energie. Er wordt in vele huishoudens zelf elektriciteit geproduceerd (zonnepanelen) en we verwarmen en verplaatsen ons meer en meer elektrisch (warmtepompen, elektrische voertuigen). Dat zorgt voor een hogere belasting van het net. Met het capaciteitstarief wil de Vlaamse Energieregulator gezinnen en bedrijven aanmoedigen het net efficiënter te gebruiken, zo blijft ons gebruik ervan ook betaalbaar. Op de website van de VREG lees je meer over die visie.

In een notendop:

• Het capaciteitstarief heeft enkel effect op het onderdeel “nettarieven” van je totale energiefactuur.
• Zowel met een klassieke als met een digitale meter betaal je sinds 2023 een capaciteitstarief. Enkel huishoudens met een sociaal tarief zijn uitgesloten.
• Het onderscheid tussen dag- en nachttarieven verdwijnt voor de nettarieven. Je betaalt hetzelfde nettarief tijdens de dag, nacht en het weekend. Voor je energietarief blijft het dag- en nachttarief wel bestaan.
• Je werkelijke energieverbruik zal nog maar voor een deel meetellen in de berekening voor die netkosten. En als eigenaar van een digitale meter wordt er ook gekeken naar het gemiddelde van je verbruikspieken.

Hoe wordt je capaciteitstarief berekend?

Vóór 2023 werd je nettarief gebaseerd op je totale verbruik in kilowattuur (kWh). Na de invoering van het capaciteitstarief betaalt iedereen jaarlijks een minimumbijdrage, overeenkomstig met een minimaal verbruik van 2,5 kW. De verdere berekeningswijze is afhankelijk van het type energiemeter dat je hebt:

1. Je hebt een digitale meter:

De VREG kijkt elke maand naar je hoogste kwartierpiek in kilowatt (kW), geregistreerd door je digitale meter. Dit wordt je maandpiek genoemd en kun je zelf in je ‘Mijn Fluvius’-account opvolgen.

Elke maand wordt de gemiddelde maandpiek berekend: dat is het gemiddelde van je maandpieken van de voorafgaande 12 maanden.

Als huishoudelijke verbruiker word je meestal jaarlijks afgerekend. Voor je jaarafrekening wordt er nog eens een gemiddelde genomen van alle gemiddelde maandpieken in je facturatieperiode en op basis daarvan wordt je effectieve nettarief bepaald.

2. Je hebt nog een analoge meter:

Ook de berekeningswijze voor wie nog een analoge meter heeft, is veranderd. Aangezien dat toestel geen pieken (kW) registreert zoals de digitale meter doet, worden je nettarieven als volgt berekend:

• Een deel van je nettarief bestaat uit een vaste bijdrage die overeenkomt met een maandpiek van 2,5 kW: de minimumbijdrage voor gezinnen met een digitale meter.
• Het overige deel blijft berekend zoals voorheen, op basis van je werkelijk afgenomen energie (kWh).

Stijgt je energiefactuur na de invoering van het capaciteitstarief?

Voor het merendeel van de Vlamingen is de impact van de nettarieven zeer beperkt. Die conclusie komt voort uit een onderzoek van de UGent en de simulaties van de VREG, waarbij de impact van het capaciteitstarief op verschillende type gezinnen werd berekend. Het kWh-tarief daalt immers en met een digitale meter heb je meer controle over je nettarief. Ook de VREG benadrukt dat je als consument niet aan comfort hoeft in te boeten of je verbruiksgewoonten drastisch moet aanpassen.

Alleen in heel specifieke situaties, vaak bij gezinnen met een hoog stroomverbruik, heeft de invoering van het capaciteitstarief een groter effect op je energiefactuur. Bijvoorbeeld:

• Als je een elektrische wagen hebt met een thuislader, maar geen zonnepanelen en/of thuisbatterij, kan het zijn dat je maandpiek de hoogte ingaat, en dus ook je netbijdrage.
• Als je nét je elektrische wagen oplaadt wanneer je warmtepomp in gang schiet, moet je misschien meer betalen. Spreiding van het verbruik van je grootverbruikers is essentieel om een hogere energierekening te vermijden.
• Als kleine verbruiker (zoals kleine gezinnen in een appartement, zonder zonnepanelen of elektrische wagen) heb je minder mogelijkheden om je verbruik te spreiden.
• Heb je een tweede verblijf? Dan ga je dat wellicht voelen. Je gemiddelde maandpiek in dat verblijf is misschien lager, maar door de minimale bijdrage van 2,5 kW voor elke aansluiting, gaan je distributienettarieven omhoog.
• Krijg meer inzicht in de impact van het capaciteitstarief in jouw specifieke situatie. Luminus rekende 4 voorbeelden voor je uit:
  • Voorbeeld 1: Je hebt een klassieke meter en een gemiddeld verbruik.
  • Voorbeeld 2: Je hebt een klassieke meter én een zwembad of jacuzzi.
  • Voorbeeld 3: Je hebt een digitale meter en zonnepanelen.
  • Voorbeeld 4: Je hebt een digitale meter, zonnepanelen en een elektrische wagen.

Tips om hoge verbruikspieken te vermijden

• Alles begint met het kennen van je verbruik. Eigenaars van een digitale meter kunnen op mijn.fluvius.be alle data raadplegen. Je kunt er ook aanvragen je kwartierpieken te bekijken. Heb je nog een analoge meter? Een goed zicht op je energieverbruik, bekom je door het maandelijks ingeven van je meterstanden in je klantenzone.
• Een stapje verder? De beste manier om je verbruikspieken in het oog te houden is gedetailleerde energiemonitoring. Met Luminus EnergyControl Monitor geef je je digitale meter de mogelijkheid om je energie voortdurend in de gaten te houden. Via de dongle en bijbehorende app stuurt hij real time informatie over het verbruik in je woning. Zo speur je snel alle grootverbruikers én besparingskansen op, maar krijg je ook duidelijk zicht op je zonnepanelenproductie en -injectie. Meer over energiemonitoring.
• Door je elektriciteitsverbruik voldoende te spreiden, beperk je je capaciteitstarief en kan je zelfs je nettarief doen dalen. Die spreiding vraagt hier en daar om een gedragswijziging: gebruik je energieverslindende toestellen niet allemaal tegelijkertijd, zoals het opladen van je elektrische wagen, je airco, je droogkast én wasmachine, enzovoort. Het programmeren van je toestellen kan al helpen.
• Het goede nieuws? De impact van het capaciteitstarief op je voorschotten en jaarafrekening is voor iedereen anders, maar is voor het merendeel van de gezinnen beperkt. Met gewone huishoudelijke apparaten is het trouwens bijna onmogelijk om onverantwoorde pieken te bereiken. Een gemiddeld gezin verbruikt immers 3025 kWh per jaar.

Meer tips om je verbruikspieken in te perken

10 misvattingen over het capaciteitstarief

1. Het capaciteitstarief komt bovenop de huidige factuur.
2. Alleen wie een digitale meter heeft, betaalt het capaciteitstarief.
3. Zuinig zijn met energie loont niet meer.
4. Ik heb een 3-fasige aansluiting, dus ik betaal meer.
5. Ik mag mijn elektrische toestellen niet meer samen aanzetten.
6. Ook de injectiepieken van mijn zonnepanelen tellen mee voor het capaciteitstarief.
7. Een piek in de vroege avond kost meer.
8. Mijn maandpiek = som van de vermogens van alle elektrische toestellen die ik samen aanzet.
9. Voor pieken boven 2,5 kW betaal ik een hoger tarief.
10. Het capaciteitstarief is nadelig voor elektrische wagens.