Wat ooit begon met een uitdaging van tien minuten afval opruimen langs een rivier, is vandaag een organisatie die letterlijk levens verandert. River Cleanup, een initiatief van Thomas de Groote, raakte in een stroomversnelling en heeft inmiddels al ruim drie miljoen kilo afval van de zee weg weten te houden. Wie is dit team van verschilmakers en wat drijft ze? Tijd voor een goed gesprek.
Rivieren schoonmaken: het klinkt heel mooi, maar hoe kwam je op het idee?
Thomas: “Het begon allemaal in 2017. Mijn zus gaf me de uitdaging om tien minuten lang zwerfvuil op te ruimen langs het water. Mijn eerste reactie? Niet bepaald enthousiast. Ik ruimde toch altijd netjes mijn afval op, waarom moest ik dit doen voor een ander? Maar het deed wel iets met me. Er bestaat zoiets als trash blindness: zwerfvuil valt niet meer op omdat je er niet echt aandacht voor hebt. Maar zodra je andermans afval opruimt, ga je het écht zien. Je raakt enthousiast om meer en meer op te rapen.
Ik plaatste een video op social media waarin ik samen met mijn kinderen, verkleed als superhelden, afval opraapte. Dat viel op. Ik kreeg enthousiaste reacties, mensen gingen meedoen. Buren, collega’s … de groep werd steeds groter en we haalden zakken vol afval op. In 2018 verhuisden we naar Duitsland voor de job van mijn vrouw Nathalie en nam ik een sabbatical van zes maanden. Het doel was om even rust te nemen na de drukte van mijn job als Health Care Consultant, maar het lot besliste er anders over en ik zocht contact met een lokale organisatie in Düsseldorf om een grote opruimactie op te zetten langs de Rijn. Een beslissing die mijn leven zou veranderen.”
Welke ambitie had je in het begin en hoe werkte je naar de volgende mijlpalen toe?
Thomas: “Met de Rijn-cleanup wilden we op één dag zoveel mogelijk mensen activeren. Ons doel was 3 cleanups langs de rivier in 3 verschillende landen. In totaal vonden er die dag 60 cleanups plaats en deden er zo’n 10.000 mensen uit vijf landen mee. Het viel op dat mensen en organisaties elkaar makkelijk meenemen in het verhaal. Als er twee gemeentes meedoen, dan doet de gemeente die er tussenin ligt natuurlijk ook mee. Zo ontstaat er een sterke connectie. We hebben intussen al heel wat projecten in Europa, Azië en Afrika uitgevoerd.”
Waar vond je de mensen om je groeiende project te ondersteunen? Wat was hun motivatie, denk je?
Thomas: “Veel van onze medewerkers, waaronder mijn rechterhand Arno, zijn gewoon uit de lucht komen vallen. Echt een geschenk. Als je veel over je droom en project spreekt, praten anderen er ook over. Zo ging het ook met Arno: hij hoorde over River Cleanup en kwam hier op gesprek. Na een kwartier zei hij al: oké, wat gaan we doen? Nu is hij Head of Operations. We hebben vandaag 10 vaste medewerkers in België en 10 in het buitenland. Daarnaast werken we regelmatig met vrijwilligers die we onder andere via social media tegenkomen.”
Welke uitdagingen kwam je tegen toen de organisatie ging groeien?
Thomas: “Een van de grootste uitdagingen van een nieuwe non-profit is fundraising. Je moet je verhaal blijven vertellen en mensen continu overtuigen om de juiste financiën binnen te krijgen. We konden bij de start enkele grote bedrijven overtuigen met ons verhaal. Dat heeft ons een kickstart gegeven. Gezien de omvang van het probleem en onze ambitie van plasticvrije rivieren werken we continu aan nieuwe partnerships en samenwerkingen.”
Waar staat River Cleanup vandaag?
Thomas: “We begonnen ooit met opruimen, en dat is nog steeds heel belangrijk. Maar afval komt ergens vandaan. Daarom richten we ons op 3 pijlers: clean, educate, transform. Het is de combinatie van de drie pijlers die tot plasticvrije rivieren zal leiden. We zetten ook heel hard in op preventie! Elk stukje plastic dat we niet gebruiken, kan ook nooit in de natuur komen. Via scholen leren we leerlingen over de impact van de vervuiling door plastic, denken we samen over het vermijden van wegwerpplastics én bieden we concrete oplossingen. Zo zetten we op bepaalde plekken in ontwikkelingslanden Ecobins neer, een soort inzamelboxen voor plastic. We plaatsen die eerst in scholen en leren leerlingen om het plastic daarin achter te laten in plaats van in de natuur. Vervolgens komt er een tweede Ecobin in het lokale dorp en leren de leerlingen hun ouders, vrienden en familie om net hetzelfde te doen. De school ontvangt geld op basis van het aantal kilo’s afval dat ze inzamelen.”
Maken jullie ook op andere vlakken het verschil, bijvoorbeeld op energievlak?
Thomas: “Ik ben al vier jaar vegetariër, maar wel ietwat flexibel. Op energievlak hebben we zonnepanelen, een warmtepomp en ik rij al enkele jaren elektrisch. Mijn vrouw nu ook. Als ik binnen Europa reis, neem ik trouwens altijd voor 50% van de afstand een trein of bus. Je bent dan gerust tot 26 uur onderweg, dus ik kies er wel voor om terug te vliegen en die CO2-uitstoot te compenseren. Zoals de meeste mensen zijn we geen diehards, maar we proberen ons steentje bij te dragen.”
Heb je tips voor mensen die zelf graag verschilmakers willen worden?
Thomas: “Vind je passie. In mijn geval had ik geen idee dat dit mijn toekomst zou worden, maar het blijkt echt mijn levenswerk te zijn. Zoiets kun je niet plannen. Het is wel hard werken trouwens, dus met passie alleen kom je er niet. Wat mij ook aandreef, was het opzijzetten van de negativiteit rond milieuproblemen. Het is geen verloren zaak, je kunt er wél iets aan doen! Als iedereen iets doet, lossen we het samen op.”
Hebben jullie toekomstplannen om nog meer verschil te maken?
Thomas: “We hoeven het wiel niet opnieuw uit te vinden. Duurzaam samenwerken met andere organisaties is een doel op zich. We willen niet alles zelf doen in 195 landen, maar werken nu samen met een universiteit aan de validatie van onze aanpak. We wéten dat het werkt, maar willen het ook bewijzen. Zodra we dat bewijs hebben, willen we onze kennis delen met iedereen die zijn of haar lokale rivier wil aanpakken. Deze River Hub zal regio’s en landen toelaten om zelf de tools vinden om concreet aan de slag te gaan met hun lokale rivieren. We gaan voor een holistische aanpak, een ripple effect. Onze aanpak willen we tegen 2025 bewijzen en documenteren, en hem dan delen met de hele wereld. De big hairy dream is natuurlijk plasticvrije rivieren wereldwijd. Tot het einde zal dit een missie zijn waar ik elke dag voor opsta.”
Waar vind je dat we als maatschappij naartoe zouden moeten werken als het op duurzaamheid en milieuvriendelijkheid aankomt?
Thomas: “Bij River Cleanup vinden we de kracht van het individu heel belangrijk, en die kracht combineren we met het aanspreken van de overheid en bedrijven. Met de vinger wijzen heeft geen nut. De consument kijkt naar het bedrijf, het bedrijf naar de consument, en samen wijzen ze naar de overheid. In werkelijkheid hebben we een gedeelde verantwoordelijkheid. Met onze eigen acties kunnen we samen een wereldwijde impact maken.”
Wat kunnen we doen om de toffe insteek van River Cleanup nog verder uit te dragen?
Thomas: “Het eerste wat je kunt doen, is je verbruik van wegwerpplastic verminderen. Switch naar kraanwater, gebruik minder winkelzakjes, koop in bulk … Gebruik bij het douchen shampooblokken in plaats van flessen. Gooi geen dingen op de grond, maar zoek een geschikte vuilnisbak. En je kunt ook meedoen met onze River Cleanup Challenge, die loopt van 22 april tot 8 juni. Net zoals het bij mij gestart is met tien minuten, dagen we nu 10.000 mensen wereldwijd uit om tien minuten zwerfvuil op te rapen bij hen in de buurt. Nadien deel je je actie op social media en kan je zelf ook drie anderen uitdagen. Doel is zo mensen net zoals ik bewust te maken van het probleem en hen deel te maken van de oplossing. O, en je mag ook altijd doneren. Voor elke euro die jij doneert, halen wij een kilo plastic op.”
Wat is volgens jou de ultieme duurzaamheidstip voor de lezer?
Thomas: “The only way to do it, is to do it! Kom gewoon in actie. Start vandaag en hou het leuk! If it’s not fun, it’s not sustainable.”