Wat is het capaciteitstarief en hoe kan je het berekenen?

Het capaciteitstarief is een berekening voor je gebruik van het elektriciteitsnet, ook gekend als de ‘distributienetkosten’ of ‘nettarieven’. Een van de vier onderdelen van je energiefactuur. Dit nettarief werd begin 2023 in Vlaanderen geïntroduceerd door de Vlaamse Nutsregulator. Hoe wordt die berekend en welke impact heeft het op jouw energiekosten? We lichten het toe aan de hand van enkele voorbeelden.

Wat is het capaciteitstarief?

Al jaar en dag betaal je aan je distributienetbeheerder – Fluvius in Vlaanderen – een bijdrage voor je gebruik van het elektriciteitsnet. Die wordt doorgerekend via je energiefactuur. Oorspronkelijk werd dit bedrag enkel gebaseerd op je werkelijke verbruik, maar sinds 2023 wordt er ook rekening gehouden met het gemiddelde van je verbruikspieken.

Piekverbruik is door de jaren heen een steeds belangrijkere factor geworden. Er wordt in vele huishoudens – meestal met zonnepanelen – zelf elektriciteit geproduceerd en we verwarmen en verplaatsen ons meer en meer elektrisch. Dat zorgt voor een hogere belasting van het elektriciteitsnet.

Met het capaciteitstarief wil de Vlaamse Nutsregulator gezinnen en bedrijven aanmoedigen het net efficiënter te gebruiken, zo blijft ons gebruik ervan ook betaalbaar. Op de website van de Vlaamse Nutsregulator lees je meer over die visie.

In een notendop:

• Het capaciteitstarief heeft enkel effect op het onderdeel “nettarieven” van je totale energiefactuur.
• Zowel met een klassieke als met een digitale meter betaal je sinds 2023 een capaciteitstarief. Enkel huishoudens met een sociaal tarief zijn uitgesloten.
• Het onderscheid tussen dag- en nachttarieven verdwijnt voor de nettarieven. Je betaalt hetzelfde nettarief tijdens de dag, nacht en het weekend. Voor je energietarief blijft het dag- en nachttarief wel bestaan.
• Je werkelijke energieverbruik telt nog maar voor een deel mee in de berekening van de netkosten. En als eigenaar van een digitale meter wordt er ook gekeken naar het gemiddelde van je verbruikspieken.

Hoe wordt mijn capaciteitstarief berekend?

Vóór 2023 werd je nettarief gebaseerd op je totale verbruik in kilowattuur (kWh) en – indien je zonnepanelen hebt – op basis van het vermogen van je omvormer. Vandaag betaal je een vaste vergoeding die overeenkomt met 2,5 kW. Ligt je piekgemiddelde hoger dan dat? Dan is de verdere berekeningswijze van je capaciteitstarief afhankelijk van het type energiemeter dat je hebt:

1. Je hebt een digitale meter:

De Vlaamse Nutsregulator kijkt elke maand naar je hoogste kwartierpiek in kilowatt (kW), geregistreerd door je digitale meter. Dit wordt je maandpiek genoemd en kun je zelf in je ‘Mijn Fluvius’-account opvolgen.

Elke maand wordt de gemiddelde maandpiek berekend: dat is het gemiddelde van je maandpieken van de voorafgaande 12 maanden.

Als huishoudelijke verbruiker word je meestal jaarlijks afgerekend. Voor je jaarafrekening wordt er nog eens een gemiddelde genomen van alle gemiddelde maandpieken in je facturatieperiode en op basis daarvan wordt je effectieve nettarief bepaald.

2. Je hebt nog een analoge meter:

Ook de berekeningswijze voor wie nog een analoge meter heeft, is veranderd. Aangezien dat toestel geen pieken (kW) registreert zoals de digitale meter doet, worden je nettarieven als volgt berekend:

• Een deel van je nettarief bestaat uit een vaste bijdrage die overeenkomt met een maandpiek van 2,5 kW: de minimumbijdrage voor gezinnen met een digitale meter.
• Het overige deel blijft berekend zoals voorheen, op basis van je werkelijk afgenomen energie (kWh).

Stijgt mijn energiefactuur door het capaciteitstarief?

Uit verschillende voorafgaande simulaties van de Vlaamse Nutsregulator en recentere onderzoeken van de UGent en Fluvius blijkt dat de impact van de nettarieven zeer beperkt is voor het merendeel van de Vlamingen.

Doorsnee huishoudens met standaard technologie en, vooral, zonder grootverbruikers, besparen of betalen op jaarbasis slechts enkele euro’s meer. Gezinnen met een hoog stroomverbruik en nieuwe technologieën, zoals een elektrische auto, elektrische verwarming of een warmtepomp, kunnen een groter effect ondervinden. Al kunnen die laatste jaarlijks ook meer besparen door aandachtig te zijn voor het capaciteitstarief. In dat geval is je energieverbruik spreiden essentieel om een hogere energierekening te vermijden.

Welke impact heeft het capaciteitstarief? 2 concrete voorbeelden

Voorbeeld 1: een gezin met een klassieke meter en gemiddeld verbruik

De familie Blomme bestaat uit 4 personen en verbruikt jaarlijks ongeveer 3.000 kWh elektriciteit. Ze hebben geen zonnepanelen of warmtepomp en geen grootverbruikers, zoals een elektrische wagen. In de tabel zie je links hun situatie met een klassieke meter en rechts de situatie als die vervangen wordt door een digitale meter. 

Een analoge meter kan geen maandpieken meten. Daarom betaal je voor het “capaciteitstarief”-gedeelte een vaste minimumbijdrage die overeenkomt met een gemiddelde maandpiek van 2,5 kW. (Het precieze bedrag hangt af van het tarief voor die gemiddelde maandpiek in jouw netgebied).

Het andere deel van de nettarieven op je factuur blijft berekend op basis van je werkelijke verbruik. Dat kWh-tarief ligt in het geval van een klassieke meter iets hoger dan bij een digitale meter, al blijft het effect beperkt. Het capaciteitstarief is tenslotte maar een onderdeel van de nettarieven én dat deel is kleiner dan voor gezinnen met een digitale meter. Dus ook na de installatie van een digitale meter blijft het effect van het capaciteitstarief beperkt voor de familie Blomme: op jaarbasis betalen ze dan slechts € 4 meer.

Voorbeeld 2: een gezin met een digitale meter, zonnepanelen en een elektrische wagen

De familie Gruyaert bestaat uit 4 personen en verbruikt jaarlijks ongeveer 4.400 kWh. Ze rijden met een elektrische wagen (EV) en hebben 10 zonnepanelen, goed voor een opbrengst van ongeveer 3.600 kWh per jaar. We lijsten de kosten op vóór en na 2023, met of zonder spreiding en met een eventuele slimme laadfunctie van de wagen. 

Door hun energieverbruik te spreiden, kan de familie Gruyaert de kosten van het capaciteitstarief aanzienlijk beperken. Nog interessanter wordt het wanneer ze voor slim laden kiezen, via bijvoorbeeld de smart charging app: zo houdt je elektrische wagen automatisch rekening met verbruikspieken en kiest die zelf het voordeligste moment om op te laden.

Tips om hoge verbruikspieken te vermijden

• Alles begint met het kennen van je verbruik.
  • Eigenaars van een digitale meter kunnen op mijn.fluvius.be alle data raadplegen. Je kunt er ook aanvragen je kwartierpieken te bekijken.
  • Heb je nog een analoge meter? Een goed zicht op je energieverbruik bekom je door het maandelijks ingeven van je meterstanden in je klantenzone.
    
    
• Een stapje verder? De beste manier om je verbruikspieken in het oog te houden is gedetailleerde energiemonitoring. Met Luminus EnergyControl Monitor geef je je digitale meter de mogelijkheid om je energie voortdurend in de gaten te houden. Via de dongle en bijbehorende app stuurt hij real time informatie over het verbruik in je woning. Zo speur je snel alle grootverbruikers én besparingskansen op, maar krijg je ook duidelijk zicht op je zonnepanelenproductie en -injectie. Meer over energiemonitoring.
  
  
• Door je elektriciteitsverbruik voldoende te spreiden, beperk je je capaciteitstarief en kan je zelfs je nettarief doen dalen. Die spreiding vraagt hier en daar om een gedragswijziging: gebruik je energieverslindende toestellen niet allemaal tegelijkertijd, zoals het opladen van je elektrische wagen, je airco, je droogkast én wasmachine, enzovoort. Het programmeren van je toestellen kan al helpen.
  
  
• Het goede nieuws? De impact van het capaciteitstarief op je voorschotten en jaarafrekening is voor iedereen anders, maar is voor het merendeel van de gezinnen beperkt. Met gewone huishoudelijke apparaten is het trouwens bijna onmogelijk om onverantwoorde pieken te bereiken. Een gemiddeld gezin verbruikt immers 3.025 kWh per jaar.