In de zomer leveren zonnepanelen, kerncentrales en windturbines aanzienlijk meer energie, mogelijk zelfs meer dan nodig. En dat brengt enkele risico’s met zich mee. Wat zijn stroomoverschotten, hoe komt het dat ze er zijn, merk je zelf het effect ervan en welke oplossingen zijn er?
Wat zijn stroomoverschotten?
De voorbije jaren waarschuwde transmissienetbeheerder Elia een aantal keer voor mogelijke stroomtekorten in de winter. De productie zou niet volstaan om hoge verbruikspieken op koude dagen op te vangen. Deze lente gebeurde het omgekeerde: de Belgische transmissienetbeheerder waarschuwde de energiesector voor het risico op stroomoverschotten. Als je als gezin of bedrijf met zonnepanelen aanzienlijk meer stroom produceert dan je verbruikt, ontstaat een stroomoverschot. Is het overschot buitenproportioneel, dan kan het ons distributienet uit balans brengen en is de kans reëel dat grote zonnedaken of windparken tijdelijk moeten worden stilgelegd.
Hoe ontstaan zulke stroomoverschotten bij ons?
Het aantal zonnepaneleninstallaties blijft sterk groeien. Anno 2024 heeft een op vier Belgische gezinnen zonnepanelen, en dat is niet verwonderlijk: het is een toegankelijke, groene en rendabele energieoplossing. Ook bedrijven investeerden de laatste jaren fors. Alles samen zitten we nu aan 10 gigawatt aan productiecapaciteit.
Mooi nieuws voor het aandeel hernieuwbare energie, maar in de zomer brengt deze overvloedige energieproductie voor het eerst uitdagingen met zich mee. De industriële productie zit dan op een laag pitje en ook gezinnen en kmo’s verbruiken minder tijdens de vakantiemaanden. Voeg daar de opbrengst van onze andere energiebronnen bij (zoals kern- en windenergie) en grote stroomoverschotten ontstaan.
Wie is Elia?
Elia is de transmissienetbeheerder van het Belgische hoogspanningsnet en staat in voor het transport van elektriciteit naar de eindgebruikers. Bovendien zorgen ze ervoor dat productie en verbruik op elk moment in balans zijn en we geen problemen ondervinden.
Wie is Fluvius?
Fluvius is de Vlaamse distributienetbeheerder. Deze partij is verantwoordelijk voor de aanleg, het beheer en het onderhoud van het distributienet dat onze elektriciteit, aardgas, riolering en warmte tot bij ons brengt. Zijn ze al bij je thuis geweest voor de installatie van je digitale meter? Verder beheren ze ook nog de openbare verlichting.
Wat zijn de risico’s?
Onbalans op het net en black-outs
De productie en het verbruik van elektriciteit moeten op ieder moment perfect in evenwicht zijn, anders dreigt een black-out. Als te weinig stroom wordt opgewekt, zakt de netfrequentie onder het cruciale evenwichtsniveau (50 hertz). Maar als die door een stroomoverschot net te hoog oploopt, gaan machines in heel het land sneller draaien, tot ze over hun limieten gaan en automatisch afgeschakeld worden. Dat geldt ook voor elektriciteitscentrales. Elia mag er dan wel verantwoordelijk voor zijn, we kunnen er gelukkig allen een steentje aan bijdragen.
Kan ook mijn zonnepaneleninstallatie uitschakelen?
Aan het huidige tempo liggen er tegen 2035 dubbel zo veel zonnepanelen op de Belgische daken. Hierdoor neemt de uitdaging van zomerse stroomoverschotten toe. Als het net overbelast is, kunnen de omvormers van je zonnepanelen tijdelijk uitvallen. Dat gebeurt automatisch, om je installatie te beschermen, maar het betekent dat je even niet kan profiteren van gratis zonne-energie.
Is je omvormer uitgevallen? Met een telefoontje naar je netbeheerder, Fluvius in Vlaanderen, is het meestal snel opgelost.
Flexibiliteit en zelfverbruik als oplossing voor stroomoverschotten
Achter de schermen is de energiesector al even bezig met dit nieuwe fenomeen. Hieronder geven we je een blik op de voorziene oplossingen. Goed nieuws: ook jij kan een positief verschil maken.
Dit doen Elia en de distributienetbeheerders
- Een deel van de stroomoverschotten kunnen aan buurlanden worden verkocht, maar helaas niet allemaal, want ook zij kampen bij goed zomerweer met dezelfde uitdaging. In het slechtste geval zal Elia grote zonnedaken en windparken moeten afkoppelen.
- Elia heeft een uitgebalanceerd back-upplan van alternatieve energiebronnen, indien de elektriciteitscentrales uitvallen.
- Er lopen onderhandelingen met distributienetbeheerders, waaronder Fluvius, over hoe een gecontroleerde uitschakeling van grote zonnedaken of windparken in de praktijk zal gebeuren. Een techniek die onze noorderburen al toepassen.
- Ook de energieleveranciers zijn op de hoogte van de risico’s en stimuleren hun klanten om stroomoverschotten te beperken.
Dit kan jij doen
- Het belangrijkste is om stroomoverschotten zoveel mogelijk te beperken.
- Als eigenaar van zonnepanelen doe je dit door zoveel mogelijk van je zelfopgewekte zonne-energie meteen te verbruiken. Dit vermindert de druk op het elektriciteitsnet en verkleint stroomoverschotten. Tips voor een hoog zelfverbruik vind je hier.
- Merk je dat je vaak niet de kans hebt om je opgewekte zonne-energie meteen te verbruiken? Dan is een thuisbatterij een handige oplossing. Die slaat de overtollige stroom op voor later gebruik.
- Als we allen bewust omgaan met ons energieverbruik, dragen we automatisch bij aan een stabiel en duurzaam elektriciteitsnet. Elk van ons heeft er baat bij.
Is een dynamisch energietarief een voordeel voor mij?
Heb je een dynamisch energietarief zonder zonnepanelen, dan profiteer je tijdens de periodes van stroomoverschotten van zeer lage of zelfs negatieve energieprijzen. Het is verstandig en voordelig om tijdens deze periodes zoveel mogelijk energie te verbruiken of op te slaan in batterijen.
Voor klanten meteen dynamisch tarief én zonnepanelen is het belangrijk om te voorkomen dat je installatie bij negatieve prijzen energie terug levert aan het net. Op dat moment ontvang je een negatief bedrag voor je geïnjecteerde stroom (= injectievergoeding) en betaal je hier dus theoretisch voor. Je opgewekte energie verbruik je best zo veel mogelijk zelf. Dat is voordelig voor je portemonnee, maar vooral ook voor het evenwicht van het distributienet.
Heb je een elektrische wagen? Laad die dan zoveel mogelijk op tijdens zonnige momenten. Zo bespaar je niet alleen op je laadkosten, je benut meteen ook eventuele stroomoverschotten. De Luminus Smart Charging app helpt je om je wagen op de voordeligste momenten op te laden.
Is energiedelen een deel van de oplossing?
Neen, verbruikers die energie delen kunnen jammer genoeg geen steentje bijdragen. In theorie kan je het teveel aan zonne-energie doorsturen naar je tweede verblijf of een ander gebouw waar je energie mee deelt, maar dan gebruik je nog steeds het distributienet: je moet de stroom eerst op het net plaatsen om te kunnen delen, waardoor je het energienetwerk nog steeds belast. Vermijd dus injectie en kies voor zelfverbruik.
Jouw zelfverbruik is de eerste stap naar een brede mentaliteitswijziging
De energiewereld snakt naar een mentaliteitswijziging. Er wordt steeds meer flexibiliteit verwacht om beter in te spelen op de veranderende vraag en aanbod van groene energiebronnen. Grote batterijparken en meer slimme laadpalen zijn alvast veelbelovende oplossingen om de stroomoverschotten te verminderen. En ook bij je thuis is het verhogen van je zelfverbruik de beste oplossing.